Πρόγραμμα σπουδών Βυζαντινής Μουσικής

Πρόγραμμα σπουδών Βυζαντινής Μουσικής

Η Σχολή Βυζαντινής Μουσικής του Σύγχρονου Ωδείου Κρήτης, υπό τη Διεύθυνση του καθηγητή Ιωάννη Δαμαρλάκη, στα πλαίσια της 20ετούς παροχής των σπουδών της, δίνει τη δυνατότητα, σε όσους επιθυμούν να μάθουν τη Βυζαντινή μουσική, να ενταχθούν στο συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών.

Το πρόγραμμα σπουδών είναι πενταετούς φοιτήσεως για το Πτυχίο Βυζαντινής Μουσικής και επιπλέον διετούς για το Δίπλωμα. Επίσης διδάσκεται πρακτικά η Ψαλτική Τέχνη μέσω της συμμετοχής στη Βυζαντινή Χορωδία του Ωδείου.

Ο σπουδαστής έχει το μοναδικό προνόμιο της προσωπικής διδασκαλίας (το μάθημα γίνεται κατ΄ ιδίαν) και περιλαμβάνει τις παρακάτω βασικές ενότητες:

Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

  1. Εισαγωγή στη θεωρία και πράξη της Βυζαντινής Μουσικής.
  2. Θεωρία και πράξη του Ισοκρατήματος.
  3. Στοιχεία Λειτουργικής – Λειτουργικά Βιβλία.
  4. Τυπικό – Τάξη τελέσεως των Ιερών ακολουθιών.
  5. Απαγγελία αναγνωσμάτων (εμμελής – χύμα).
  6. Στοιχεία Υμνολογίας.
  7. Ιστορία της Βυζαντινής Μουσικής

Β. ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

  1. Πρακτική άσκηση σε όλες τις ιερές ακολουθίες που συνδέονται με το ιερό αναλόγιο (Εσπερινός, Όρθρος, Θ. Λειτουργία, Ιερά Μυστήρια), στο ιερό αναλόγιο του Διδασκάλου.
  2. Βυζαντινή Χορωδία.

Αναλυτικά :

Α. ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

1. Εισαγωγή στη θεωρία και στην πράξη της Βυζαντινής Μουσικής

Με λίγα λόγια γίνεται μια θεωρητική και πρακτική προσέγγιση της Βυζαντινής Μουσικής, με απλές ασκήσεις, απλές Βυζαντινές μελωδίες και ανάπτυξη στοιχειωδών γνώσεων της θεωρίας της.

2. Ισοκράτημα

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει:

  • Θεωρητική και ιστορική προσέγγιση του ισοκρατήματος.
  • Ασκήσεις με έναν φθόγγο.
  • Ασκήσεις με δύο φθόγγους.
  • Ασκήσεις με περισσότερους φθόγγους.
  • Ασκήσεις με εναλλαγή ψαλτών και ισοκρατών.
  • Άσκηση ισοκρατήματος σε απλές μελωδίες.
  • Άσκηση ισοκρατήματος με βασικούς φθόγγους.
  • Άσκηση ισοκρατήματος στα Χερουβικά του Πέτρου Λαμπαδαρίου.
  • Άσκηση ισοκρατήματος στα Λειτουργικά - "Άξιον Εστί" "τα αρχαία" και τα Πατριαρχικά.

3. Στοιχεία Λειτουργικής - Λειτουργικά βιβλία

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει:

  • Γενικά στοιχεία για το αντικείμενο της Λειτουργικής, τη διαίρεσή της και τη χρησιμότητά της.
  • Βασικά στοιχεία για τα χαρακτηριστικά της Θείας Λατρείας και μια σύντομη ιστορική ανασκόπηση της εξέλιξής της.
  • Γενικά στοιχεία της σημερινής διαμόρφωσης της Θείας Λατρείας, με έμφαση στα ιδιαίτερα στοιχεία των Ιερών ακολουθιών.
  • Ανάπτυξη του περιεχομένου των χρησιμοποιούμενων Λειτουργικών βιβλίων – πρακτική εξάσκηση για την ευχερή χρήση τους.

4. Εορτές (κινητές - ακίνητες) όλου του εκκλησιαστικού έτους

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει:

  • Γενικά στοιχεία περί εορτών και σύντομη ανάπτυξη της διαχρονικής διαμόρφωσης του Ορθόδοξου Εορτολογίου.
  • Την ανάπτυξη της διαίρεσης των εορτών αναλόγως του προσώπου στο οποίο αναφέρονται και αναλόγως του χρόνου τέλεσής τους (ακίνητες – κινητές), καθώς επίσης και σύντομη ανάπτυξη των κυριοτέρων δεσποτικών και θεομητορικών εορτών.
  • Ιδιαίτερη αναφορά και ανάπτυξη του κινητού κύκλου της εορτής του Πάσχα.
  • Ανάπτυξη του εβδομαδιαίου εορταστικού κύκλου.

5. Τυπικό - Τάξη τελέσεως των Ιερών ακολουθιών

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει γενικά στοιχεία περί του Τυπικού και της διαχρονικής διαμόρφωσής του, τον τρόπο χρήσης του και ανάπτυξη (συνοπτική και αναλυτική) της τάξης τελέσεως των Ιερών ακολουθιών. Ειδικότερα αναπτύσσονται οι εξής ακολουθίες:

  • Εσπερινός Σαββάτου – Εορτών.
  • Όρθρος Κυριακών.
  • Όρθρος Εορτών.
  • Θεία Λειτουργία Ιωάννου Χρυσοστόμου
  • Αρχιερατική χοροστασία στον Εσπερινό και στον Όρθρο.
  • Εσπερινός καθημερινών (άνευ εισόδου).
  • Όρθρος καθημερινών.
  • Κατανυκτικός Εσπερινός των Κυριακών της Μ. Τεσσαρακοστής.
  • Όρθρος των καθημερινών της Μ. Τεσσαρακοστής.
  • Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων.
  • Μικρό και Μεγάλο Απόδειπνο.
  • Μυστήριο Βαπτίσματος.
  • Μυστήριο Γάμου.
  • Νεκρώσιμη ακολουθία.

6. Απαγγελία αναγνωσμάτων

Η ενότητα αυτή περιλαμβάνει την εκμάθηση του τρόπου απόδοσης των κυριοτέρων αναγιγνωσκομένων ή εμμελώς απαγγελλομένων κειμένων στις ιερές ακολουθίες και ειδικότερα τα εξής:

  • Προοιμιακός ψαλμός.
  • Α' κάθισμα του Ψαλτηρίου.
  • "Καταξίωσον Κύριε".
  • Εξάψαλμος.
  • Ν' ψαλμός.
  • Σύμβολο της Πίστεως.
  • Κυριακή Προσευχή.
  • Αποστολικό ανάγνωσμα.
  • Τα συνήθη αναγνώσματα στους Εσπερινούς των επισήμως εορταζόμεων αγίων.

7. Βασικά Ψαλτικά στοιχεία (προσόμοια κ.α.)

Η διδασκαλία γίνεται κατ΄ αρχάς σε επίπεδο πρακτικό, για όλους τους σπουδαστές. Υπάρχει όμως και η δυνατότητα παρακολούθησής της, από μουσικά κείμενα, στην παρασημαντική γραφή της Βυζαντινής Μουσικής, από σπουδαστές, που έχουν τις προαπαιτούμενες σχετικές γνώσεις. Ειδικότερα διδάσκονται κατ΄ ήχον:

  • Τα προσόμοια (καθίσματα – εξαποστειλάρια – κοντάκια – στιχηρά του Εσπερινού και του Όρθρου)
  • Τα αναστάσιμα απολυτίκια με τα θεοτοκία τους και τα κοινά απολυτίκια των αγίων.
  • Το "Θεός Κύριος".
  • Τα αναστάσιμα και νεκρώσιμα Ευλογητάρια.
  • Οι αναβαθμοί των ήχων.
  • Ο Ν' ψαλμός, σε ήχο Β'.
  • Οι αναστάσιμοι Κανόνες.
  • Οι Κανόνες των κυριότερων δεσποτοθεομητορικών εορτών.
  • Οι καταβασίες του όλου ενιαυτού.
  • Η Ωδή της Θεοτόκου ("Τιμιωτέρα")
  • Οι Αίνοι και τα αναστάσιμα στιχηρά τους.
  • Τα Αντίφωνα της Θ. Λειτουργίας.
  • Τα κοντάκια του όλου ενιαυτού.
  • Τα "Λειτουργικά" της Θείας Λειτουργίας, όπου σ' αυτά θα περιλαμβάνονται απλά Χερουβικά, "Άξιον εστί" και κοινωνικά.
  • Ο Μικρός και ο Μεγάλος Παρακλητικός Κανόνας της Θεοτόκου.

8. Στοιχεία Υμνολογίας

Στην ενότητα αυτή αναπτύσσονται τα βασικά στοιχεία της Ορθόδοξης Υμνογραφίας, που αποτελεί τον κορμό των Ιερών ακολουθιών της Θ. λατρείας. Ειδικότερα εξετάζονται:

  • Με συντομία οι απαρχές της χριστιανικής ποίησης και μελωδίας και η διαχρονική ανάπτυξη της Ορθόδοξης Υμνογραφίας, με έμφαση στους κυριότερους σταθμούς της πορείας της.
  • Τα γενικά λογοτεχνικά χαρακτηριστικά της Υμνογραφίας και το θεολογικό περιεχόμενό της.
  • Η προέλευση της αρχαϊκής Υμνογραφίας.
  • Οι κυριότεροι υμνογράφοι και το έργο τους.
  • Η ανάπτυξη των βασικών υμνογραφικών όρων, που απαντώνται στις Ιερές ακολουθίες της Θ. λατρείας (ετυμολογία του όρου – θέση του ομώνυμου στοιχείου στην ακολουθία – εξυπηρετούμενος σκοπός – διαχρονική διαμόρφωση)

9. Ιστορία της Βυζαντινής Μουσικής

Στην ενότητα αυτή γίνεται με συντομία η ανάπτυξη της ιστορίας της Βυζαντινής Μουσικής, με έμφαση στις απαρχές της και στη σύνδεσή της με τους “τρόπους” της αρχαίας Ελληνικής μουσικής, στα γενικά χαρακτηριστικά γνωρίσματά της, στο έργο των μεγάλων Βυζαντινών και μεταβυζαντινών μουσουργών και “μαϊστόρων”, και στη δημιουργία και καθιέρωση της σημερινής απλουστευμένης παρασημαντικής γραφής (“Μέθοδος των τριών διδασκάλων”).

Β. ΠΡΑΚΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ

Καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος των σπουδών και περιλαμβάνει:

  • Θεωρητική και πρακτική άσκηση πάνω στη Λειτουργική Πράξη που αφορά το ιερό αναλόγιο (Εσπερινός, Όρθρος, Θ. Λειτουργία, βασικά Μυστήρια), στο Ιερό αναλόγιο του Διδασκάλου.
  • Βυζαντινή Χορωδία.
  • Καλλιέργεια χορωδιακής συνείδησης, θεωρητικά και πρακτικά.
  • Χορωδιακή εκτέλεση επιλεγμένων Βυζαντινών ύμνων.
  • Προετοιμασία και συμμετοχή των σπουδαστών στη Χορωδία της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής του Ωδείου.

Το πρόγραμμα αυτό λειτουργεί παράλληλα με το επίσημο πρόγραμμα της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής, όπως αυτό έχει καθοριστεί από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Οι ενδιαφερόμενοι άνδρες και γυναίκες, κάθε ηλικίας, μπορούν να παρακολουθήσουν τα μαθήματα αρκεί να έχουν μεράκι και διάθεση για τη Βυζαντινή Μουσική και την Ψαλτική τέχνη.

menu
menu